Εκφράσεις με το νερό

Πρέπει να υπάρχει κάποιο γυμνασιακό βιβλίο που ζητάει από τους μαθητές, σε κάποια άσκηση, να αναφέρουν εκφράσεις με το νερό. Αυτό το συμπεραίνω επειδή πολλοί κάνουν αυτή την αναζήτηση στο γκουγκλ και έρχονται και στις σελίδες μου αναζητώντας τέτοιες εκφράσεις.

Εγώ έχω βέβαια σελίδες για τη φρασεολογία, όπου έχω δημοσιεύσει ένα μικρό κομμάτι από το υλικό που έχω μαζέψει, αλλά ως τα τώρα δεν είχα εκφράσεις με το νερό. Ψάχνω λοιπόν στα κιτάπια μου και βρίσκω καμιά σαρανταριά εκφράσεις, που τις παραθέτω πιο κάτω σε κατάλογο. Αρκετές για να ικανοποιηθεί και ο πιο απαιτητικός καθηγητής, αρκετές επίσης για να διαλέξει το κάθε παιδί καμιά δεκαριά και κανείς να μη θεωρηθεί πως αντέγραψε. Νομίζω ότι ο Μανώλης Γλέζος έχει γράψει βιβλίο στο οποίο εξετάζει γλωσσικά και λαογραφικά (μεταξύ άλλων) το νερό, οπότε ασφαλώς θα έχει κι αυτός σχετικές εκφράσεις, ίσως περισσότερες, αλλά δεν έχω δει το βιβλίο. Ούτε έχω δει το λήμμα «νερό» των Παροιμιών του Ν. Πολίτη, γιατί ανήκει στο τμήμα του έργου που παραμένει ανέκδοτο εδώ και 108 χρόνια, προς τιμή και δόξα του ελληνικού κράτους.

Στο ξεσκαρτάρισμα άφησα απέξω κάποιες ξεχασμένες ή άγνωστες εκφράσεις, έβαλα όμως και μερικές που δεν είναι πολύ γνωστές, έτσι για γεύση. Στην αρχή είχα πει να βάλω και τη σημασία των εκφράσεων, ύστερα σκέφτηκα να τις κατατάξω θεματικά (για παράδειγμα, το «δεν δίνει του αγγέλου του νερό» στη φιλαργυρία), αλλά είναι πολλή δουλειά και το άφησα για άλλοτε. Έβαλα και δύο με τη λέξη «ύδωρ» που χρησιμοποιούνται σήμερα –αλλά δεν έχω αποδελτιώσει αρχαίες εκφράσεις, που είναι κάμποσες.

Έβαλα μόνο ιδιωματικές και παροιμιακές εκφράσεις, όχι καθαυτό παροιμίες, εξόν από μία: το αίμα νερό δεν γίνεται, την οποία την έβαλα επειδή είναι πολύ συχνή, για να μη σκεφτείτε πως την ξέχασα. Κανονικά όμως δεν είναι έκφραση, είναι παροιμία (υπάρχει διαφορά· ας πούμε, η παροιμία είναι εντελώς στερεότυπη, η έκφραση έχει στερεότυπο κομμάτι αλλά έχει και μεταβλητά, κλιτά στοιχεία). Ίσως να μην έπρεπε να βάλω ούτε τις «πάω προς νερού μου» και «έσπασαν τα νερά», διότι έχουν μόνο λεξικογραφικό ενδιαφέρον, αλλά τελικά τις έβαλα για λόγους πληρότητας.

Δεν έβαλα εκφράσεις που αναφέρονται μεν στο νερό αλλά δεν περιέχουν την ίδια τη λέξη (π.χ. έμεινε στα κρύα του λουτρού).

Αν αναδημοσιεύσετε σε δική σας σελίδα τον πίνακα, καλό είναι να αναφέρετε την πηγή. Αν θέλετε τις σημασίες των εκφράσεων, οι περισσότερες υπάρχουν στα μεγάλα σύγχρονα λεξικά (π.χ. του ιδρύματος Τριανταφυλλίδη ή του Μπαμπινιώτη). Για τις πεντέξι που δεν υπάρχουν, στείλτε μου ηλεμήνυμα και θα απαντήσω.

Ιδιωματικές και παροιμιακές εκφράσεις με τη λέξη «νερό» (ή «ύδωρ»)

• σηκώνει νερό η κουβέντα, το πράγμα σηκώνει νερό
• ρίχνω νερό στο κρασί μου
• δεν δίνει του αγγέλου του νερό
• είναι του γλυκού νερού
• πήγε στη βρύση και νερό δεν ήπιε
• έβαλε το νερό στ' αυλάκι
• μέσα στο νερό
• δεν έπεσε η ζάχαρη στο νερό
• το ξέρει/ το έμαθε νεράκι
• κι εγώ θα κουβαλώ στο γάμο σου νερό με το κόσκινο
• να μετρήσει τα νερά
• κάνει νερά
• πίνω νερό στ’ όνομά του
• ρίχνω νερό στο μύλο του
• χάσαμε τα νερά μας, είμαστε έξω από τα νερά μας
• πνίγεται σε μια κουταλιά νερό
• κι από την πέτρα βγάζει νερό
• ίσα βάρκα ίσα νερά
• ήρθε το βόδι απ'το νερό
• ήπιε της άρνας/της αρνησιάς/της λησμονιάς το νερό
• έκανε μια τρύπα στο νερό
• βγάζει νερό με το καλάθι
• κοπανίζει το νερό μέσα στο γουδί
• μοιάζουν σαν δύο σταγόνες νερό
• σαν τα κρύα τα νερά
• τον φέρνω με τα / στα νερά μου
• πάω με τα νερά του
• ήπιε το αμίλητο νερό
• θολώνω τα νερά
• ψαρεύω σε θολά νερά
• ό,τι είπαμε, νερό κι αλάτι
• τάραξε τα λιμνάζοντα ύδατα / τα νερά
• έδωσε γη και ύδωρ
• θα μου κόψεις το νερό να μην ποτίσω τα λάχανα;
• περνάει το νερό κάτω από την ψάθα
• δεν στάζει νερό από τα χέρια του
• το αίμα του έγινε νερό
• το αίμα νερό δεν γίνεται
• ούτε ένα ποτήρι νερό
• πάω προς νερού μου
• έσπασαν τα νερά
• είπαμε το νερό νεράκι

Επιστροφή στα Φρασεολογικά
Σελίδες για τη γλώσσα

© 2008 Νίκος Σαραντάκος