Άλκιστι, η ανορθογραφία που εκδικείται

Άλκιστι, η ανορθογραφία που εκδικείται

Στο Έψιλον της 5/8/2007 υπάρχει γλαφυρό άρθρο του κ. Απ. Διαμαντή, σχετικά με τη βράβευση ξένων μαθητών για τις επιδόσεις του στα αρχαία ελληνικά. Προηγούμενο άρθρο του κ. Α.Δ. έχω σχολιάσει εδώ, ενώ τούτο πρόλαβε να το σχολιάσει εδώ ο φίλος Γ. Χάρης, οπότε δεν θα το επιχειρήσω κι εγώ. Πάντως, ο αρθρογράφος και σ’ αυτό το σημείωμά του δεν κρύβει την αγανάκτησή του που οι σημερινοί έφηβοι διασκεδάζουν περισσότερο από τον ίδιο όταν ήταν στην ηλικία τους, εδώ όμως λοιδορεί επίσης τον σημερινό διανοούμενο που «ξέρει απέξω κι ανακατωτά τον Σαραμάνγκου» ενώ άμα τον ρωτήσεις ποιος είπε το ‘έρως ανίκατε μάχαν’ δεν αποκλείεται να σου απαντήσει ‘ο Μποστ’. Εγώ πάντως, άλλους διανοούμενους έχω γνωρίσει.

Προσπερνάω λοιπόν του Διαμαντή τις γλαφυρότητες για να έρθω ίσως στο ζουμί, στη σύντομη (και απαραίτητη, όπως φαίνεται) παρέμβαση της καθηγήτριας κ. Γεωργίας Ξανθάκη, η οποία θριαμβολογώντας για τη μεγάλη πρόοδο των ελληνικών σπουδών παγκοσμίως δηλώνει πως ήρθε επιτέλους η ώρα να επαναλειτουργήσουν και εδώ τα κλασικά λύκεια. Ξέρουμε πως η κυρία καθηγήτρια συχνά προαναγγέλλει αποφάσεις υπουργικές, και η τωρινή της δήλωση θα ήταν μάλλον χαρμόσυνη είδηση αν συνοδευόταν από τη φυσική της συνέπεια, δηλαδή ότι θα σταματούσε η διδασκαλία των αρχαίων στα υπόλοιπα λύκεια, αλλά πολύ φοβάμαι ότι δεν εννοούσε κάτι τέτοιο η κυρία καθηγήτρια.

Άλλο όμως θέλω να σχολιάσω. Μιλώντας για τα θέματα που μπήκαν στις εξετάσεις αρχαιομάθειας, η κ. Ξανθάκη λέει ότι ήταν ένα κείμενο του Ευριπίδη και ένα του Ξενοφώντα. Προσέξτε, του Ευριπίδη και του Ξενοφώντα, λέει η κυρία καθηγήτρια και συμφωνώ απόλυτα μαζί της. Και δεν εννοεί τον στιχουργό Ξενοφώντα Φιλέρη, αλλά τον αρχαίο κλασικό. Βλέπουμε δηλαδή ότι η ίδια η κυρία Ξανθάκη εδώ, στον προφορικό της τουλάχιστον λόγο, μιλάει στρωτά, σωστά, σημερινά ελληνικά, αγνοώντας τες συνταγές σύγχρονων μάγων που λένε ότι όταν αναφερόμαστε στους αρχαίους πρέπει να τους κλίνουμε αρχαία, άρα του Ξενοφώντος του κλασικού αλλά του Ξενοφώντα του στιχουργού. Και επειδή, όπως δεν θα κουραστώ να λέω, οι όμορφες διακρίσεις όμορφα καίγονται, η ρετσέτα αυτή δεν άντεξε και πολύ και άνοιξαν οι κρουνοί της γλαφυρότητας και γεμίσαμε αρχαιολάγνους τύπους όπως Σαπφούς Νοταρά, Διδούς Σωτηρίου (και από υπουργικά χείλη, παρόλο που οι ίδιες το ήθελαν Σαπφώς, Διδώς), και βέβαια –επόμενο ήταν- Ηρούς, Μυρτούς, Μαντούς, Γωγούς, Ζωζούς και άλλα τόσα ελληναροπρεπή.

Αλλά για τη Γωγού και τη Μαντού έχω ξαναγράψει· εδώ θα σταθώ στην Άλκηστη. Βλέπετε, το κείμενο που δόθηκε στους αλλοδαπούς μαθητές ήταν ένα απόσπασμα από την Άλκηστη του Ευριπίδη, όπως μαντεύω ότι είπε στον κ. Διαμαντή η κυρία Ξανθάκη. Η Άλκηστη είναι όνομα ταλαιπωρημένο κλιτικά. Διότι βέβαια είναι εύκολο και φιγουράτο και γλαφυρό να γράψεις «Η Άλκηστις», είτε για την τραγωδία του Ευριπίδη μιλάς, είτε για την Άλκηστη Πρωτοψάλτη, αλλά μετά πώς θα το κλίνεις; Αν πεις ότι σ’ αρέσει η Άλκηστις Πρωτοψάλτη, πώς θα αναφερθείς στον τελευταίο δίσκο της; Ο δίσκος της Αλκήστιδος Πρωτοψάλτη; Αυτό ούτε ο πιο χαλκέντερος νεοκαθαρευουσιάνος δεν το αντέχει, άρα: της Άλκηστης. Και μοιραία έρχεται η εκδικήτρια ανορθογραφία και βλέπεις γραμμένο, πάμπολλες φορές, και στην ονομαστική: η Άλκηστης.

Διότι, για να γενικεύσω, είναι μεν της μόδας να παραθέτουμε αρχαιοπρεπείς τους τίτλους των αρχαίων τραγωδιών (λέω της μόδας, επειδή ήδη από την εποχή της μετάφρασης του Lesky από τον Τσοπανάκη είχε καθιερωθεί η δημοτικότροπη κλίση: οι Βάκχες) αλλά μόνο σε μερικές πτώσεις. Πολλοί λένε ότι στην Επίδαυρο παίζονται «Βάκχαι» αλλά κανείς δεν είπε ότι θα πάει να δει «τας Βάκχας».

Είπα πιο πάνω πως «μαντεύω» ότι είπε «Άλκηστη» η κυρία Ξανθάκη· μαντεύω, διότι στο άρθρο διαβάζω «από την Άλκιστι του Ευριπίδη». Υποθέτω λοιπόν, κρίνοντας από το «του Ευριπίδη» ότι η μεν κυρία Ξανθάκη είπε ολόσωστα «την Άλκηστη», αλλά ο δημοσιογράφος, που ήξερε ότι έπρεπε οπωσδήποτε να ευπρεπίσει το αρχαίο όνομα και να αποφύγει το χυδαίο ήτα που βρωμάει δημοτική, το έγραψε «την Άλκηστι». Βέβαια, αυτό το την Άλκηστι δεν είναι ούτε αρχαίο, ούτε νέο, παρά ανήκει σε ιδιωτική γραμματική: ή θα πεις την Άλκηστιν στα αρχαία ή την Άλκηστη στα ελληνικά. Οπότε, είναι ίσως θεία δίκη που ξαναχτύπησε η ανορθογραφία που εκδικείται και, βγάζοντας από παντού το ξορκισμένο χυδαίο ήτα, παρέδωσε το όνομα ακόμα πιο ελληναροπρεπές: την Άλκιστι!

Y.Γ. Ξεσκόνισμα που αποδείχτηκε μπούμερανγκ ή σφάξιμο με το μπαμπάκι; Στο ρεπορτάζ υπάρχει φωτογραφία με λεζάντα «Από την εκδήλωση δεν μπορούσε να λείψει η υπουργός Παιδείας». Μόνο που η φωτογραφία δεν δείχνει την υπουργό· δείχνει μια καρέκλα, άδεια, που πάνω της έχει τη χάρτινη πινακίδα ΥΠΟΥΡΓΟΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΜΑΤΩΝ. Άρα, μπορούσε να λείψει η Υπουργός από την εκδήλωση ή τουλάχιστον από την καρέκλα της, έστω και μόνο τη στιγμή της φωτογράφησης.

Επιστροφή στις "γλωσσικές ακρότητες"
Αρχική σελίδα του Νίκου Σαραντάκου