Το κείμενο αυτό, διορθωμένο και ξανακοιταγμένο, περιλαμβάνεται στο βιβλίο μου "Γλώσσα μετ' εμποδίων" που κυκλοφορεί από τον Οκτώβρη του 2007 από τις Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου. Περισσότερα για το βιβλίο μου αυτό, μπορείτε να διαβάσετε εδώ



Ο διαμπερέ στρουθοκαμηλισμός

 

Τα τελευταία χρόνια, η λέξη διαμπερής, σπάνια παλαιότερα, ακούγεται όλο και συχνότερα, ιδίως στο ουδέτερο, για έναν και μόνο λόγο. Αν παλιότερα το όνειρο του πολίτη ήταν να βάλει ένα κεραμίδι πάνω απ' το κεφάλι του, σήμερα δεν αρκεί όποιο κι όποιο κεραμίδι: πρέπει απαραιτήτως να είναι διαμπερές, δηλαδή διαμπερές "πρέπει" να είναι το διαμέρισμα που θα στεγάσει τη μοντέρνα οικογένεια.

Αυτόματα, δημιουργήθηκε κι ένα πρόβλημα διότι το ρημάδι το διαμπερές εκτός από πανάκριβο είναι και ατίθασο στην κλίση του! Κι έτσι, στην πιάτσα ακούγονται μη γραμματικοί τύποι, όπως "το διαμπερή", "του διαμπερές" και ό,τι άλλο θέλει κανείς. Είναι μήπως αυτό ένδειξη αμορφωσιάς -ή ένδειξη του ότι ο τύπος αυτός, είτε το θέλουμε είτε όχι, δεν ταιριάζει καλά στο τυπικό της δημοτικής;

Σε επιστολή μου σε εφημερίδα είχα επισημάνει το πρόβλημα ειδικά της λέξης αυτής, αναφέροντας την προσωπική μου εμπειρία: δεκάδες άνθρωποι είτε το κλίνουν λάθος, είτε κομπιάζουν, δυσκολεύονται στην κλίση του, στον προφορικό πάντοτε λόγο· άνθρωποι, να προσθέσω, αρχιτέκτονες, άρα κατά τεκμήριο μορφωμένοι, και μάλιστα κάθε ηλικίας, δηλαδή και μεγαλύτεροι που είχαν διδαχθεί αρχαία στο γυμνάσιο και νέοι που διδάχτηκαν το "αφορεσμένο" μονοτονικό.

O δημοσιογράφος της καλής εφημερίδας θέλησε να ειρωνευτεί τους τύπους που παρέθετα, συνιστώντας μου να ανησυχήσω για τα ελληνικά μου. Ανοίγω όμως την σχετικά πρόσφατη Γραμματική του Αγ. Τσοπανάκη, που μάλιστα επαινέθηκε όχι λίγο από την, ας την πω έτσι στ' αστεία, γλωσσαμυντορική μερίδα, και τι βλέπω στη σελ. 259 (παράγραφος 399):

 

Η κλίση τους (των αρχαιόκλιτων τριγενών και δικατάληκτων επιθέτων σε -ης, -ης, -ες) είναι όμοια με την αρχαία, με την διαφορά ότι η προφορική κοινή και η αναλογία δημιουργούν ορισμένα προβλήματα. 'Ενα χτυπητό παράδειγμα είναι "το διαμπερές διαμέρισμα" και "τα διαμπερή διαμερίσματα". Είναι δύσκολο να σκεφτούμε ότι ο κατασκευαστής ξέρει ότι το διαμπερές είναι ουδέτερο του ο και η δι(ά)-(ανά > ) αμπερής, ενώ έχουμε συνηθίσει να ακούουμε τα διαμπερές διαμερίσματα ή το διαμπερί διαμέρισμα. Τα επίθετα αυτά είναι απομονωμένα μέσα στο κλιτικό σύστημα των επιθέτων, και είναι άγνωστο πότε και πώς θα ενσωματωθούν σ' αυτό.

Η έως τώρα πείρα δείχνει ότι το αρσενικό είναι πιο εύχρηστο, με τάση να ευθυγραμμίση και την γενική σύμφωνα με τα ουσιαστικά σε -ης: ο κλέφτης - του κλέφτη - τον κλέφτη και ο αυθάδης - του αυθάδη - τον αυθάδη. Είναι, φυσικά, αδύνατο να περιμένουμε κλητική ώ αύθαδες (άνθρωπε): χωρίς αμφιβολία θα πούμε: (ώ) αυθάδη!

 

Αισθάνομαι δικαιωμένος! Το πρόβλημα το αναγνωρίζει και άλλος, πολύ πιο άξιος από μένα. Μήπως αντί να ανησυχήσω εγώ για τα ελληνικά μου, πρέπει να ανησυχήσουμε όλοι μας που θεωρούμε σωστούς μόνο τύπους που δυσκολεύουν το 90% ίσως των συνελλήνων μας;

Βέβαια, ειδικά για το διαμπερές διαμέρισμα, μια λύση, ρηξικέλευθη αλλά αποτελεσματική, θα ήταν να το πούμε διαμπερέ, άκλιτο, όπως το εμαγιέ ας πούμε. Ή μάλλον, όπως το καμπριολέ, που είναι κι αυτό, σαν το διαμπερέ, κατ' εξοχήν σύμβολο κοινωνικής ανόδου!

 

Επιστροφή στις "γλωσσικές ακρότητες"

Αρχική σελίδα του Νίκου Σαραντάκου




© 1998 Νίκος Σαραντάκος
sarant@pt.lu