Ουδένα κακόν αμιγές καλού;

 

Διαβάζω στην Ελευθεροτυπία της 11.5.04 άρθρο της κ. Ντόρας Νταϊλιάνα με τίτλο «Το Μουσείο, οι υπεκφυγές και τα μηνύματα». Καταλήγει ως εξής: «Ο υφυπουργός, όμως, εποίησε την νήσσαν. Και βέβαια, ουδένα μήνυμα φάνηκε να παίρνει ο ίδιος.»

 

Καθαρευουσιανιές και στις δύο προτάσεις. Η πρώτη δεν μ’ ενοχλεί και τόσο. Είναι συνηθισμένη η ειρωνική θα την έλεγα χρήση της καθαρεύουσας, με αναφορές στον Μποστ και στην αστυνομικογραφειοκρατική γλώσσα του ’50-’60. Αντί να πούμε, έστω, ‘τον έπιασαν στα πράσα’, λέμε ‘συνελήφθη κλέπτων οπώρας’, ή, και σε ευθεία μετάφραση, ‘εις τα παλαιότερα των υποδημάτων του’, αντί για το κοινό ‘μας έγραψε στα παλιά του τα παπούτσια.

 

Τώρα που το ξανασκέφτομαι, δεν είναι εντελώς αθώο το «εποίησε την νήσσαν», και εννοώ τον έρποντα καθωσπρεπισμό του. Θέλω να πω, λέμε ότι ο κυρ Μιχάλης ο διαχειριστής της πολυκατοικίας έκανε την πάπια όταν του παραπονέθηκα που δεν ανάβει το καλοριφέρ, αλλά κοτζαμάν υφυπουργός δεν μπορεί, βρε αδελφέ, να ειπωθεί (και πολύ περισσότερο να γραφτεί!) πως κάνει κι αυτός την πάπια. Ίσα κι όμοια είμαστε, βρε αδερφέ; Όχι -για τον υπουργό η νήσσα· η πάπια για τους πληβείους.

 

Αλλά, τέλος πάντων, ας προσπεράσουμε τη νήσσα/πάπια και ας μην κάνουμε δίκη προθέσεων. Την άλλη όμως καθαρευουσιανιά, πώς να τη χωνέψουμε; Νεοκαθαρευουσιανιά, πιο σωστά. Εννοώ, βεβαίως, το «ουδένα μήνυμα». Διότι, είτε γράφουμε καθαρεύουσα, οπότε λέμε «ουδείς, ουδεμία, ουδέν μήνυμα, ουδέν νεότερον από το δυτικό μέτωπο», είτε δημοτική, οπότε λέμε «κανείς, καμία, κανένα μήνυμα δεν φάνηκε να παίρνει [γιατί άραγε δεν έγραψε «να λαμβάνει»; μήπως τελικά έχει η αηδία όρια;] ο κ. υφυπουργός». Το ουδέτερο ουδένα είναι πράγμα καινούργιο, αλλόκοτος τραγέλαφος, φουστανέλα με γραβάτα που λέει και ο Γ.Η.Χάρης.

 

Πήγα στρατό περί το 1984, επί πρώτου ΠΑΣΟΚ, και τότε οι αξιωματικοί προσπαθούσαν οι καημένοι να τα βγάλουν πέρα με τη δημοτική, που είχε τότε καθιερωθεί. Και μετέφραζαν. Και το «δια της παρούσης  σας πληροφορούμε» το έκαναν κάποιοι, αντιστοιχίζοντας μία προς μία τις λέξεις, «για της παρούσας σας πληροφορούμε…». Και άλλοτε, πιο ανεπαίσθητα, το «τον Λοχαγό Χ. τοποθετούμε στο 666 Τάγμα ως Διοικητή» το μετέφραζαν, «τον Λοχαγό Χ. τοποθετούμε στο 666 Τάγμα σαν Διοικητή». -- Δηλαδή διοικητής κανονικός ποιος θα είναι, είχα αναρωτηθεί κάποτε, όταν ήμουν νέος και αφελής και δεν γνώριζα ακόμα ότι οι όμορφες διακρίσεις όμορφα καίγονται. Τέλος πάντων, αυτά γίνονταν τότε στο στρατό. Τώρα, η μετάφραση είναι αντίστροφη -από τη στρωτή δημοτική που έχει ο καθένας μέσα του, όταν γράφει διαλέγει και επιλεκτικά κρεμάει μερικά κουρελάκια νεοκαθαρεύουσας, σαν φυλαχτά. Όπως το κανένας που το μεταφράζει σε ουδείς -αλλά η γλώσσα εκδικείται και, ως γνωστόν, ουδένα καινόν υπό τον ήλιον.