Ουδένα κακόν αμιγές καλού;

 

Διαβάζω στην εφημερίδα άρθρο με τίτλο «Το Μουσείο, οι υπεκφυγές και τα μηνύματα». Καταλήγει ως εξής: «Ο υφυπουργός, όμως, εποίησε την νήσσαν. Και βέβαια, ουδένα μήνυμα φάνηκε να παίρνει ο ίδιος.»

 

Δύο προτάσεις, δύο καθαρευουσιανιές. Η πρώτη δεν μ’ ενοχλεί. Είναι συνηθισμένη η ειρωνική θα την έλεγα χρήση της καθαρεύουσας, με αναφορές στον Μποστ και στην αστυνομικογραφειοκρατική γλώσσα του ’50-’60. Αντί να πούμε, έστω, ‘τον έπιασαν στα πράσα’, λέμε ‘συνελήφθη κλέπτων οπώρας’, ή, και σε ευθεία μετάφραση, ‘εις τα παλαιότερα των υποδημάτων του’, αντί για το κοινό και κάπως χυδαίο ‘μας έγραψε στα παλιά του τα παπούτσια’. Κατά σύμπτωση μάλιστα, στο προηγούμενό μου σημείωμα στο Φιστίκι είχα αναφερθεί, σε υποσημείωση, σε αυτές μεταφρασμένες παροιμιακές φράσεις.

 

Τώρα που το ξανασκέφτομαι, με ενοχλεί λιγάκι το «εποίησε την νήσσαν», με τον έρποντα καθωσπρεπισμό του. Θέλω να πω, λέμε ότι ο κυρ Μιχάλης ο διαχειριστής της πολυκατοικίας έκανε την πάπια όταν του παραπονέθηκα που δεν ανάβει το καλοριφέρ, αλλά κοτζαμάν υφυπουργός δεν μπορεί, βρε αδελφέ, να ειπωθεί (και πολύ περισσότερο να γραφτεί!) πως κάνει κι αυτός την πάπια. Ίσα κι όμοια είμαστε, βρε αδερφέ; Όχι, για τον υπουργό η νήσσα· η πάπια για τους πληβείους.

 

Αλλά, τέλος πάντων, ας προσπεράσουμε τη νήσσα/πάπια και ας μην κάνουμε δίκη προθέσεων. Την άλλη όμως καθαρευουσιανιά, πώς να τη χωνέψουμε; Νεοκαθαρευουσιανιά, πιο σωστά. Εννοώ, βεβαίως, το «ουδένα μήνυμα». Διότι, είτε γράφουμε καθαρεύουσα, οπότε λέμε «ουδείς, ουδεμία, ουδέν μήνυμα, ουδέν νεότερον από το δυτικόν μέτωπον», είτε δημοτική, οπότε λέμε «κανείς, καμία, κανένα μήνυμα δεν φάνηκε να παίρνει [γιατί άραγε όχι «να λαμβάνει»; μήπως τελικά έχει η αηδία όρια;] ο κ. υφυπουργός». Το ουδέτερο ουδένα είναι φρούτο καινούργιο, αλλόκοτος τραγέλαφος, φουστανέλα με γραβάτα που λέει και ο Γ. Χάρης.

 

Πήγα στρατό περί το 1984, επί πρώτου ΠΑΣΟΚ, και τότε οι αξιωματικοί προσπαθούσαν οι καημένοι να τα βγάλουν πέρα με τη δημοτική, που είχε τότε καθιερωθεί. Και μετέφραζαν. Και το «δια της παρούσης σας ειδοποιούμεν» το έκαναν κάποιοι, αντιστοιχίζοντας μία προς μία τις λέξεις, «για της παρούσας σας ειδοποιούμε…». Και άλλοτε, πιο αδιόρατα, τη στερεότυπη φράση στις διαταγές περί μεταθέσεων και τοποθετήσεων «τον Λοχαγό Χ. τοποθετούμε στο 666 Τάγμα ως Διοικητή» το μετέφραζαν, «τον Λοχαγό Χ. τοποθετούμε στο 666 Τάγμα σαν Διοικητή». -- Δηλαδή διοικητής κανονικός ποιος θα είναι, είχα αναρωτηθεί κάποτε, όταν ήμουν νέος και αφελής, και δεν γνώριζα ακόμα ότι οι όμορφες διακρίσεις όμορφα καίγονται. (Για την εξαφάνιση της διάκρισης ανάμεσα σε σαν και ως, αν υποθέσουμε ότι ποτέ υπήρχε, αξίζει να αφιερωθεί ιδιαίτερο σημείωμα, κάτι που υπόσχομαι να το κάνω σύντομα).

 

Τέλος πάντων, αυτά γίνονταν τότε στο στρατό. Τώρα, όλο και περισσότερο στη δημοσιογραφική γλώσσα, πάλι μετάφραση γίνεται, μόνο που ακολουθεί αντίστροφη πορεία: από τη στρωτή δημοτική που έχει ο καθένας μέσα του, όταν γράφει διαλέγει και επιλεκτικά κρεμάει μερικά κουρελάκια νεοκαθαρεύουσας, σαν φυλαχτά. Όπως το κανένας που το μεταφράζει η καλή δημοσιογράφος σε ουδείς -αλλά η γλώσσα εκδικείται. Ουδένα κακόν αμιγές καλού όμως, θα λέγαμε υιοθετώντας τον «νεολογισμό» της, αφού έδωσε την αφορμή για το σημείωμα.