Παράλληλα κείμενα – Spleen του Μπωντλαίρ
Τα τρία από τα πέντε κείμενα της ενότητας, τα πήρα από το Αλωνάκι της Ποίησης, το θαυμάσιο ιστολόγιο του αρχιμάστορα Γιώργου Κεντρωτή. Εγώ πρόσθεσα τη μετάφραση του Νίκου Φωκά (που, να προσθέσω, έχει μελοποιηθεί από τους Πυξ Λαξ) και την αγγλική μετάφραση, που τις βρήκα εδώ κι εκεί στο Διαδίκτυο. Στην ενότητα αυτή, παραθέτω τα εξής παράλληλα κείμενα:
1. Το πρωτότυπο, Spleen (III) του Σαρλ Μπωντλαίρ (η ένδειξη μπαίνει επειδή ο Μπωντλαίρ έγραψε κι άλλα ποιήματα με τον τίτλο Spleen)
2. Τη μετάφραση του Κ. Καρυωτάκη
3. Τη μετάφραση του Γιώργη Σημηριώτη
4. Τη μετάφραση
του Νίκου Φωκά
5. Τη μετάφραση της Δέσπως Καρούσου
6. Αγγλική μετάφραση
του Ρόμπερτ Λόουελ
7. Αγγλική μετάφραση του Ρίτσαρντ Χάουαρντ (ευχαριστώ τον Αλέξανδρο Γ. που την έστειλε)
1. CHARLES BAUDELAIRE
SPLEEN
Je suis comme le roi d'un pays pluvieux,
Riche, mais impuissant, jeune et pourtant très vieux,
Qui, de ses précepteurs méprisant les courbettes,
S'ennuie avec ses chiens comme avec d'autres bêtes.
Rien ne peut l'égayer, ni gibier, ni faucon,
Ni son peuple mourant en face du balcon.
Du bouffon favori la grotesque ballade
Ne distrait plus le front de ce cruel malade ;
Son lit fleurdelisé se transforme en tombeau,
Et les dames d'atour, pour qui tout prince est beau,
Ne savent plus trouver d'impudique toilette
Pour tirer un souris de ce jeune squelette.
Le savant qui lui fait de l'or n'a jamais pu
De son être extirper l'élément corrompu,
Et dans ces bains de sang qui des Romains nous viennent,
Et dont sur leurs vieux jours les puissants se souviennent,
Il n'a su réchauffer ce cadavre hébété
Où coule au lieu de sang l'eau verte du Léthé.
****************
2. SPLEEN
Είμαι σαν κάποιο βασιλιά σε μια σκοτεινή χώρα,
πλούσιον, αλλά χωρίς ισχύ, νέον, αλλά από τώρα
γέρο, που τους παιδαγωγούς φεύγει, περιφρονεί,
και την ανία του να διώξει ματαιοπονεί
μ' όσες μπαλάντες
απαγγέλλει ο γελωτοποιός του.
Τίποτε δε φαιδρύνει πια το μέτωπο του αρρώστου,
ούτε οι κυρίες ημίγυμνες, που είν' έτοιμες να πουν,
αν το θελήσει, πως πολύ πολύ τον αγαπούν,
ούτε η αγέλη των
σκυλιών, οι ιέρακες, το κυνήγι,
ούτε ο λαός. Προστρέχοντας, η πόρτα όταν ανοίγει.
Γίνεται μνήμα το βαρύ κρεβάτι του, κι αυτός,
χωρίς ένα χαμόγελο, σέρνεται σκελετός.
Χρυσάφι κι αν του φτιάχνουν οι σοφοί,
δε θα μπορέσουν
το σαπισμένο τού είναι του στοιχείο ν' αφαιρέσουν,
και με τα αιμάτινα λουτρά, τέχνη ρωμαϊκή,
ιδιοτροπία των ισχυρών τότε γεροντική,
να δώσουνε θερμότητα σ' αυτό το πτώμα που έχει
μόνο της Λήθης το νερό στις φλέβες του και τρέχει.
Μετάφραση: Κώστας Καρυωτάκης.
****************
3. SPLEEN
Είμαι σαν ένας βασιλιάς σε βροχερό ένα μέρος,
πλούσιος μα χωρίς δύναμη, νιός κι όμως πολύ γέρος,
που στους σοφούς του αδιάφορος που σκύφτουνε μπροστά του,
πλήττει με τα γεράκια του, τ' άλογα, τα σκυλιά του.
Κυνήγι, ζώα, τίποτα πια αυτόν δεν τον φαιδρύνει,
ούτε ο λαός του που μπροστά στ' ανάκτορα του φθίνει.
Μα και τ' αστεία που ο τρελός παλιάτσος κάνει εμπρός του,
δε διώχνουν τη βαρυθυμιά του άκαρδου αυτού αρρώστου·
τάφο την κλίνη του θαρρεί, που 'χει κρινένιαν άρμα
κ' οι αυλικές που βασιλιά σαν δουν τον βρίσκουν χάρμα,
δεν ξέρουν πια με τι άσεμνες στολές να φιγουράρουν,
ίσως απ’ το κουφάρι αυτό χαμόγελο ένα πάρουν.
Κι ο αλχημιστής όπου μπορεί χρυσάφι να του κάνει,
δεν μπόρεσε από μέσα του το μαρασμό να βγάνει,
κι ούτε μες τα αιμάτινα ρωμαϊκά λουτρά,
που τα θυμούνται οι άρχοντες πάνω στα γερατιά,
δεν μπόρεσε το πτώμα αυτό το ηλίθιο ν' αναστήσει,
που αντίς για αίμα μέσα του, της Λήθης τρέχει η βρύση.
Μετάφραση: Γιώργης Σημηριώτης.
****************
4. SPLEEN
Είμαι σαν ένας βασιλιάς σε ομιχλώδη
χώρα
βαθύπλουτος μ' ανίσχυρος και γερασμένος πρόωρα
που αηδιάζει με των αυλικών του τα παιχνίδια
βαριέται γάτες και σκυλιά και τ' άλλα κατοικίδια
ούτε τραγούδι ή γιορτή το πνεύμα χαλαρώνει
ούτ' ο λαός του που πεθαίνει αντίκρυ απ' το μπαλκόνι
στ' αγαπημένου του τρελού την πρόστυχη μπαλάντα
το μέτωπο του δεν γελά σκληρό και γκρίζο πάντα
τάφος το απέραντό του γίνεται κρεβάτι
ενώ οι πουτάνες της αυλής του κλείνουνε το μάτι
Ο άγγελος του δεν μπορεί παρ' όλη τη σοφία
να βγάλει απ' το είναι του την χαλασμένη ουσία
κι αυτά τα αιμάτινα λουτρά γνωστά μας απ' τη Ρώμη
που στα στερνά του οι ισχυροί θυμούνται τώρα ακόμη
δεν το γιατρεύουν το κορμί του ηλίθιου τούτου άρρωστου
που αντί για αίμα ένα νερό πράσινο τρέχει εντός του
Μετάφραση Νίκος Φωκάς
****************
5. Μελαγχολία
Είμαι σαν το βασιλιά χώρας βροχερής,
Πλούσιος, αλλά ανίσχυρος, νέος κι όμως γέρος,
Που, τις υποκλίσεις των παιδαγωγών του περιφρονεί,
Ανία νιώθει με τους σκύλους του καθώς και με τ' άλλα ζώα.
Τίποτε να τον φαιδρύνει δεν μπορεί, μήτε κυνήγι, μήτε γεράκι,
Μήτε ο λαός που μπροστά στο μπαλκόνι του πεθαίνει.
Του ευνοούμενου γελωτοποιού το γκροτέσκο τραγούδι
Δεν τέρπει πια το μέτωπο του σκληρού ασθενή·
Η κρινοκέντητη κλίνη του μεταμορφώνεται σε μνήμα,
Οι κυρίες της αυλής, που ΄λατρεύουν κάθε πρίγκηπα,
Δεν μπορούν να βρουν τολμηρές φορεσιές
Για να κερδίσουν ένα χαμόγελο απ' το νεαρό σκελετό.
Χρυσάφι κι αν φτιάχνει ο σοφός ποτέ δεν μπόρεσε
Ν' αφαιρέσει απ' το είναι του τη χαλασμένη ύλη,
Μήτε μες σ' αυτά τα αιμάτινα ρωμαϊκά λουτρά
Που οι ηγεμόνες στη γεροντική ηλικία θυμούνται,
Μπόρεσε να ξαναζεστάνει αυτό το ηλίθιο κουφάρι
Όπου αντί για αίμα στις φλέβες του κυλά
Του ποταμού της Λήθης το πράσινο νερό.
Μετάφραση Δέσπω Καρούσου, εκδόσεις Γκοβόστης
****************
5. Spleen
I'm like the king of a
rain-country, rich
but sterile, young but with an old wolf's itch,
one who escapes his tutor's monologues,
and kills the day in boredom with his dogs;
nothing cheers him, darts, tennis, falconry,
his people dying by the balcony;
the bawdry of the pet hermaphrodite
no longer gets him through a single night;
his bed of fleur-de-lys becomes a tomb;
even the ladies of the court, for whom
all kings are beautiful, cannot put on
shameful enough dresses for this skeleton;
the scholar who makes his gold cannot invent
washes to cleanse the poisoned element;
even in baths of blood, Rome's legacy,
our tyrants' solace in senility,
he cannot warm up his shot corpse, whose food
is syrup-green Lethean ooze, not blood.
— Robert Lowell, from
Marthiel & Jackson Matthews, eds., The Flowers of Evil (NY: New
Directions, 1963)
****************
Spleen
I'm like the king of a rainy
country, rich
but helpless, decrepit
though still a young man
who scorns his fawning
tutors, wastes his time
on dogs and other
animals, and has no fun;
nothing distracts him,
neither hawk nor hound
nor subjects starving at
the palace gate.
His favorite fool's
obscenities fall flat
– the royal invalid is
not amused –
and ladies in waiting for
a princely nod
no longer dress
indecently enough
to win a smile from this
young skeleton.
The bed of state becomes
a stately tomb.
The alchemist who brews
him gold has failed
to purge the impure
substance from his soul,
and baths of blood,
by certain barons in
their failing days,
are useless to revive
this sickly flesh
through which no blood but brackish Lethe seeps.
Charles Baudelaire, Les FLEURS du MAL, trans.
by Richard Howard (Boston: David R. Godine, 1982).
