Δεν πληρώ, δεν πληρώ!

Διαβάζω στην Ελευθεροτυπία της Δευτέρας 26.9.2005 σύντομο ρεπορτάζ για την παράσταση της όπερας Οι παλιάτσοι που δόθηκε σε σκηνοθεσία Φράνκο Τζεφιρέλι στο Ηρώδειο, και ψαρεύω την ακόλουθη αξιομνημόνευτη πρόταση:

 

Οι θεατές της προχτεσινής παράστασης, οι οποίοι παρά την απειλή για βροχή πλήρωσαν κατά τα 3/4 το Ηρώδειο … απόλαυσαν μια όντως εντυπωσιακή παράσταση …

 

Λέω ότι η πρόταση είναι αξιομνημόνευτη επειδή περιέχει μια μικρή ανακρίβεια κι ένα γλωσσικό έγκλημα. Η ανακρίβεια είναι στο κλάσμα, τρία τέταρτα. Ήμουν κι εγώ ανάμεσα στους θεατές (διότι, όχι να το παινευτώ, αλλά η κόρη μου η Άννα ήταν ένα από τα παιδάκια που συμμετείχαν βοηθητικά στην παράσταση!) και μπορώ να σας βεβαιώσω ότι η πληρότητα πιο πολύ προς τα πέντε έκτα ή τα εννέα δέκατα πλησίαζε. Όμως, μικρό το κακό –άσε που μπορείτε να πείτε ότι ως μεροληπτικός πατέρας αβγάτισα τον αριθμό των θεατών.

 

Το άλλο όμως, πώς να το παραβλέψουμε; Διότι βέβαια, αν το αρχαιόπρεπο πληρώ παρέμενε μέχρι τώρα (με ενέσεις και τεχνητή αναπνοή, θα έλεγα) στη χρήση, ήταν μόνο σε στερεότυπες φράσεις όπως "πληροί τις προϋποθέσεις του νόμου", όπου το βασικό του πλεονέκτημα ήταν εκείνο το τρισχιλιετές όμικρον γιώτα της κατάληξης, που μας έφερνε ρίγη εθνικής υπερηφάνειας όταν το γράφαμε και κοινωνούσαμε τα νάματα. Όμως έως τώρα το πληρώ ζούσε ζωή τσουρούτικη, αφού μόνο σε μερικά πρόσωπα και μερικούς χρόνους έβγαινε από την τρισχιλιετή ναφθαλίνη. Και θα έλεγε κανείς ότι είναι θέμα χρόνου να μαραθεί ολότελα. Όμως…

 

Με την αντεπίθεση όμως της φετιχιστικής νεοκαθαρεύουσας, όχι μόνο δεν πέθανε, αλλά σήκωσε κεφάλι και το νεκροζώντανο πληρώ και ζήλεψε δόξα κανονικού ρήματος που έχει ίσα δικαιώματα με τα άλλα. Εξ ου και το τέρας των "θεατών που πλήρωσαν κατά τα τρία τέταρτα", που παραβιάζει θεμελιώδεις νόμους της γλώσσας όπως ο νόμος της προφύλαξης, που κάνει τον έρμο τον αναγνώστη να απορεί, έστω και στιγμιαία, αν ο συντάκτης θέλει να πει ότι το Ηρώδειο ήταν κατά τα τρία τέταρτα γεμάτο ή αν οι θεατές πλήρωσαν κατά τα τρία τέταρτα (το άλλο ένα τέταρτο μπήκε τάχα δωρεάν, με προσκλήσεις;) ή αν πλήρωσαν τα τρία τέταρτα της τιμής του εισιτηρίου!

 

Βέβαια, όπως στις περισσότερες περιπτώσεις, ο καλός δημοσιογράφος δεν είχε ταπεινά ελατήρια όταν διέπραττε το ολίσθημα –αν ήταν συναυλία ελληνικής λαϊκής μουσικής ή έστω θεατρική παράσταση, ίσως να μην είχε κανένα δισταγμό να γράψει ότι οι θεατές γέμισαν κατά τα τρία τέταρτα το Ηρώδειο, αλλά εδώ, βρε αδερφέ, δεν έχουμε Μοσχολιού ή έστω Θεοδωράκη, έχουμε όπερα, κοτζάμ Λεονκάβαλλο, σε σκηνοθεσία Τζεφιρέλι, οπότε το λαϊκό γέμισαν, πώς να το κάνουμε, δεν ταιριάζει. Άλλωστε δεν πληρώνει αυτά που γράφει…

 

Υ.Γ. 1

Για να μην κατηγορηθώ ότι το παραβλέπω: ναι, γνωρίζω ότι υπάρχουν χρήσεις της θεσμικής γλώσσας όπου το πληρώ χρησιμοποιείται κατά τρόπο που προκαλεί σύγχυση με το πληρώνω παραβιάζει το νόμο της προφύλαξης, π.χ. "θα γίνουν προσλήψεις για να πληρωθούν οι κενές θέσεις". Έχω να παρατηρήσω ότι αυτές οι χρήσεις είναι όλες στην παθητική φωνή και σε γραφειοκρατικά κείμενα και σπάνια σηκώνουν έστω και στιγμιαία παρερμηνεία. Και εν πάση περιπτώσει, και αυτές καλό είναι να αποφεύγονται.

 

Υ.Γ. 2

Ωστόσο, όπως μου επισήμαναν, ακόμα και σε αγοραίες χρήσεις και καταστάσεις, όπως την περιγραφή ποδοσφαιρικών αγώνων, η γλώσσα των εφημερίδων τώρα τελευταία όλο και περισσότερο στρέφεται σε φετιχιστικούς καθωσπρέπει τύπους, αποφεύγοντας τους τύπους της δημοτικής, όπως όταν διαβάζουμε ότι "ο αγώνας επαναρχίζει" στο δεύτερο ημίχρονο. Αλλά αυτό ίσως αξίζει να εξεταστεί σε επόμενο σημείωμα.

 

Υ.Γ. 2

Αδικώ ίσως τον καλό συντάκτη διότι επισήμανα μεν μια μικρή ανακρίβεια κι ένα (κατ' εμέ) γλωσσικό ατόπημα, αλλά παρέλειψα κι ένα μνημειώδες μαργαριτάρι που περιλαμβάνεται στο ίδιο κείμενο το οποίο έτσι συμπληρώνει χατ-τρικ, θα λέγαμε. Εννοώ την πληροφορία του ρεπορτάζ ότι η παράσταση δόθηκε "υπό τη διεύθυνση του αρχιμουσικού Κάρλος Κλάιμπερ". Στην πραγματικότητα ο μαέστρος ήταν ο άξιος αλλά πολύ λιγότερο διάσημος Μασιμιλιάνο Στεφανέλι. Ο Κάρλος Κλάιμπερ δεν θα μπορούσε να διευθύνει την ορχήστρα για πολλούς λόγους: κατ' αρχάς, δεν συνηθίζεται να είναι πολύ διάσημοι και ο σκηνοθέτης και ο μαέστρος μιας όπερας. Έπειτα, ο Κλάιμπερ ελάχιστες εμφανίσεις έκανε μετά το 1990. Και το κυριότερο, έχει πεθάνει από τον Ιούλιο του 2004!