Οι ξενισμοί βλάπτουν σοβαρά την κατανόηση

 

Διαβάζω, ή μάλλον προσπαθώ να διαβάσω, στην εφημερίδα: «ΒΑΣΙΛΗΣ ΣΠΑΝΟΥΛΗΣ, διεθνής καλαθοσφαιριστής, παίκτης που επέστρεψε φέτος από τας Αμερικάς στον Παναθηναϊκό και ήταν από το δικό του χέρι, στα ύστατα δευτερόλεπτα του προχθεσινού αγώνα εναντίον της Κροατίας για το Ευρωμπάσκετ, που έφυγε η βολίδα των 3 πόντων και μας χάρισε έναν ακόμα απρόσμενο θρίαμβο».

 

Προσπαθώ να διαβάσω, λοιπόν, και διαβάζω ότι ο Σπανούλης επέστρεψε φέτος στον Παναθηναϊκό και ήταν… τι ήταν ο Σπανούλης; Ήταν από…; Από τους καλύτερους του αγώνα μήπως; Όχι! Ήταν από το δικό του χέρι. Ο Σπανούλης ήταν από το δικό του χέρι; Μήπως δεν ήταν τελικά ο Σπανούλης αλλά το χέρι του; Που έκανε τι; Αμ δε που θα το μάθουμε αμέσως! Πρέπει πρώτα να διατρέξει το μάτι μας, τροχάδην έστω, τη μακροσκελή παρενθετική φράση (στα ύστατα δευτερόλεπτα του προχθεσινού αγώνα εναντίον της Κροατίας για το Ευρωμπάσκετ) για να μάθουμε τι ήταν επιτέλους αυτό το ρημάδι! Τελικά βέβαια καταλαβαίνω τι θέλει να πει ο ποιητής, αλλά ξαφνιάζομαι, σκοντάφτω, πρέπει να προσπαθήσω διπλά.

 

Φυσικά έχουμε για μια ακόμα, νιοστή, επανάληψη του γνωστού ξενισμού (είναι και γαλλισμός αλλά και αγγλισμός) που για να δώσει έμφαση αντιστρέφει τη σειρά των λέξεων: ήταν από το χέρι του που έφυγε το νικητήριο σουτ, και όχι αίφνης από το χέρι του Διαμαντίδη ή του Παπαλουκά. Πρόκειται για απευθείας μεταφορά του ξενικού σχήματος: it was from his hand that… ή c’était de sa main que… Για τον ξενισμό αυτό έχει γράψει πολύ αναλυτικά ο Γ. Χάρης.

 

Θα αναγνωρίσω ότι ο ξενισμός είναι πια συχνότατος· μπορεί να ξεκίνησε από (συνήθως κακές) μεταφράσεις, αλλά έχει περάσει και σε πρωτότυπο ελληνικό λόγο, όπως το παραπάνω παράδειγμα. Θα αναγνωρίσω ακόμα ότι από τη συχνή επανάληψη μπορεί να ενοχλεί κάπως λιγότερο, όπως επίσης θα αναγνωρίσω ότι κάποιες φορές  το σχήμα αυτό («είναι που…») δίνει έμφαση χωρίς να προκαλεί άλλη βλάβη.

 

Όμως το συγκεκριμένο παράδειγμα χρήσης του ξενισμού, με ενοχλεί για τρεις λόγους. Ο πρώτος έχει άμεση σχέση με το ότι είναι ξενισμός. Όχι, δεν αντιτάσσομαι στους ξενισμούς για λόγους ιδεολογικούς ή επειδή πιστεύω στην ανάγκη να διατηρηθεί η καθαρότητα της γλώσσας μας. Εννοώ ότι οι ξενισμοί βλάπτουν σοβαρά την κατανόηση επειδή είναι ξενισμοί, επειδή δεν είναι κομμένοι και ραμμένοι για τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της γλώσσας μας. Διότι βέβαια, στα ελληνικά, που είναι γλώσσα που παραλείπει τις προσωπικές αντωνυμίες μπροστά από τα ρήματα, διαβάζουμε «Ο Σπανούλης επέστρεψε και ήταν…» και βλέποντας αυτό το «ήταν» ξερό και ρέκαλο, που κάλλιστα μπορεί να έχει ως υποκείμενο τον Σπανούλη, μπερδευόμαστε· αντίθετα, ο άγγλος ή ο γάλλος αναγνώστης που διαβάζει μια αντίστοιχη φράση, δεν παθαίνει σύγχυση· στα αγγλικά και τα γαλλικά, το εμφατικό σχήμα εισάγεται με ουδέτερο (Spanoulis returned and it was… Spanoulis est rentré et c’était…) οπότε ο άγγλος ή ο γάλλος δεν μπορεί να σκεφτούν ούτε για ένα δευτερόλεπτο ότι το υποκείμενο του ρήματος είναι ο προαναφερθείς Σπανούλης, διότι τότε θα ήταν he was / il était.

 

Δεύτερον, όπως είπα, η τεράστια παρενθετική φράση κουράζει τον αναγνώστη γιατί απομακρύνει πολύ το πρώτο σκέλος της προηγούμενης φράσης (ήταν από το δικό του χέρι…) από το δεύτερο (που έφυγε η βολίδα) και με το βήμα μας μετέωρο, εμείς που διαβάζουμε, αγχωνόμαστε και κινδυνεύουμε να γκρεμοτσακιστούμε.

 

Ο τρίτος λόγος για τον οποίο δεν μ’ αρέσει ο συγκεκριμένος ξενισμός, είναι ότι, απλούστατα, η έμφαση ήδη υπάρχει. Για δείτε: ΒΑΣΙΛΗΣ ΣΠΑΝΟΥΛΗΣ, διεθνής καλαθοσφαιριστής, παίκτης που επέστρεψε φέτος από τας Αμερικάς στον Παναθηναϊκό. Από το δικό του χέρι, στα ύστατα δευτερόλεπτα του προχθεσινού αγώνα εναντίον της Κροατίας για το Ευρωμπάσκετ, έφυγε η βολίδα των 3 πόντων και μας χάρισε έναν ακόμα απρόσμενο θρίαμβο. Έσβησα μονάχα τις λέξεις «και ήταν» και ένα «που» πιο κάτω. Θαρρώ ότι η φράση «από το δικό του» διατηρεί όλη την προηγούμενη έμφαση και κάνει το κείμενο πολύ πιο στρωτό για τον αναγνώστη. Ίσως μπορούμε να μεταφέρουμε πιο κάτω την παρενθετική πρόταση (στα ύστατα δευτερόλεπτα…) αλλά δεν είναι υποχρεωτικό. Με μια-δυο κινήσεις, η φράση έγινε πιο σφιχτή και κέρδισε πάρα πολύ σε ευκρίνεια και ευκολία ανάγνωσης. Δεν συμφωνείτε ότι είναι πολύ καλύτερα έτσι;